Чевли од антилопска кожа – Грузиска приказна
На една книжевна конференција во Грузија јас доживеав една од највозбудливите авантури во мојот живот. Организаторите, нашите млади грузиски колеги, сакаа да ни ја покажат во најдобра светлина нивната гостољубивост. На третиот ден од конференцијата организираа спонтана екскурзија до некој одамна заборавен дел од земјата преку лоши патишта низ планините, до непозната дестинација. Во едно мало градче организаторите нé оставија за да направат план за понатаму.
Додека чекавме со извесна несигурност за тоа што ќе се случува, можев да преземам само една активност за да се опуштам: да фотографирам. Ги извадивме нашите автоматски туристички фотоапарати со уверување дека корисно си го трошиме времето. Набргу бевме привлечени од една дрвена колиба со натпис – ПОПРАВАЧ НА ЧЕВЛИ. Колибата не беше интересна колку малото девојче и малото кутре на нејзиниот праг. И двете беа исполнети со детска љубопитност кога нé видоа. Имавме фотографирано по неколку пати, кога, одненадеж, слушнавме на руски, со грузиски акцент:
“Каде е Словакот?“
Зошто овој непознат мештанин ме препозна како Словак е мистерија која јас нема да бидам во можност да си ја објаснам до крај на животот. Но, во надеж за разумно објаснение, му кажав дека тоа сум јас.
Тој беше еден од луѓето кои постојат и во други земји и чиишто животи минуваат во друштво на мали групи луѓе на улиците од градовите или селата. Тие разговараат, пијат чај со многу внимание, обрнуваат внимание на она што се случува. Врз основа на ова мое предзнаење, мојот разговор со непознатиот, избричен човек во партали, започна на најлошиот можен начин. Тој дојде до мене, погледна директно во моите очи, и запраша со гласен, предизвикувачки тон, “Зошто го фотографираше сакатиот?“
Знаев дека сум во неволја. Во колибата со знак ПОПРАВАЧ НА ЧЕВЛИ може да има сакат човек – тоа е нормално за овој занает. Не го видов, не знаев дека е таму. Но, беше бесцелно да се извинувам. Човекот беше цврсто убеден дека има целосно право да му одржи лекција на странецот и знаеше, како што впрочем знаев и јас, дека може да се потпре на солидарноста на неговите улични пријатели. Сакатите и децата се свети во секоја земја. Клетва го чека секој странец кој ќе направи таква грешка – каква што јас, не сакајќи, направив.
Како што се случува во вакви моменти, оние кои можеа да ми помогнат стоеја наоколу молчејќи, во исчекување на крајот на оваа неочекувана драма. Познаниците на непознатиот човек започнаа да прават круг околу мене и мрдаа со ушите во очекување на она што следи. Сфатив дека треба да зборувам за сé друго освен за сакати луѓе. Ако зборував за сакати, ќе им пружев шанса за дисертација на тема арогантноста и неосетливоста на странците.
Во очаен напор да смислам нешто, започнав внимателно. “Знаеш, драг пријателе.“ Силно размислувајќи ги погледнав моите чевли од антилопска кожа и добив ненадејна инспирација. “Ја фотографирав оваа чевларска работилница зашто дома веќе немаме вакви.“
“Зарем навистина?“ Ме погледна со изненадување, но и со сомнеж. Знаеше дека го залажувам со менување на темата.
“Апсолутно. Замисли: ние произведуваме ужасни чевли што не вреди да се поправаат. Се прават само од вештачки материјали, а ние само ги фрламе откако ќе се скинат.“
“Навистина?!“ човекот воодушевено викна. Овие улични создавачи на мислење секогаш се задоволни кога ќе дознаат од странците нешто што им дава чувство на супериорност. Во тој момент тие станаа гостопримливи и самозадоволни, убедени дека сум полош од нив. “Ти си во лоша состојба.“
“Да, во право сте“, со радост се согласив.
“Каде оди светот?“, продолжи тој. Но, за момент не сакаше да се откаже од можноста за кавга, па почна да ме критикува. “Кога фотографираш, зошто не фотографираш нешто што е навистина убаво?“
Тој направи широко движење, поксжувајќи го плоштадот, кој не се одликуваше со ништо посебно убаво. Сепак, благодарение на тој гест, видов дека кругот на љубопитните се беше растурил од досадата која ги обзела. Јас победив, но морав да и’ ласкам на неговата гордост со стратешки комплименти. “Го чувам филмот за вашите прекрасни планини“, го убедив.
“Ах, да, нашите убави планини,“ грмна тој. Погледна наоколу за миг, како да сакаше да се увери дека денес се убави како и секој ден, а потоа, со практичен тон, додаде: “Живеам во близина, дојди на вотка.“
Кога се вратив дома, и’ ја раскажав на жена ми оваа приказна која се одвиваше во распон од страв до среќен крај. Таа не беше заинтересирана за моето раскажување, ниту за моќта на моите чевли.
“До вечност ќе ги носиш тие ужасни стари чевли. Би можел да си купиш нови!“
“Нови чевли?“ Јас ги соблеков и реков налутено: „Ова се последните примероци на чесни, рачно изработени, неуништливи чевли.“
Ги ставив под носот на жена ми за да ја докажам мојата поента. Со сезнаечки поглед, таа ја протресе главата, и, пред да ме остави со мојата наивност, забележа, „Тогаш погледни ги одблизу твоите неуништливи чевли!“
Ги погледнав моите сакани чевли и за малку ќе доживеев срцев удар. Тие беа целосно расцепени на ѓоновите. Кога стоев пред грузиската работилница за поправање чевли и водев војна со зборови со непознатиот човек овие чевли сигурно биле во слична состојба. Но не се предадов.
Во работилницата за поправање чевли во соседството веднаш се откажаа од поправањето на моите чевли.
“Вакви поправки не сме правеле одамна. Го поправаме само она што може да се залепи или да се сошие. Пробај во центарот.“
Се обидов и кај неколку работилници во центарот. Во последната беа многу трпеливи со мене. Жената зад касата ги стави чевлите во задниот дел и се врати со еден поправач – ветеран. Тој ги погледна, експертски го извади она што беше останато од нив и го понуди своето сочуство:
“Потребни се нови ѓонови, но ние не можеме да ви помогнеме. Пред дваесет години моравме да ја запалиме нашата стара добра опрема за поправање чевли. Во времето на комунизмот произведувавме премногу чевли, така што поправањето не беше кономично. “
Се сетив на оваа утописка идеја, ама сега сме повторно во капитализам. Или не?
“Добри чевли,“ рече тој и ми ги подаде назад со сожалување. “Денес не се произведуваат чевли со ваков квалитет. А во оваа земја никој не може да ги поправи. Можеби само...“
“Знам“, реков одеднаш. „Знам каде може да ги поправат.“
Дојдов дома и ги ставив моите сакани чевли на полица. Еден ден ќе мора да се вратам во Грузија.
Translation: Jasminka Markovska
